VETA yaeleza thamani ya zao la mbaazi, Watanzania waaswa kulitumia

 

Mwandishi Wetu

Ukienda viwanja vya sabasaba, jambo la kwanza utakalolishuhudia ni wingi wa watu, hakika maonyesho ya 46 ya sabasaba kwa mwaka huu yamekuwa ya aina yake, watu wengi wamejitokeza kwa wingi kujifunza na kujionea fursa mbalimbali.

Yapo mabanda mengi ambayo ukifika hutamani kuondoka, miongoni mwa mabanda hayo ni banda la VETA, hakika ni banda ambalo lina mambo mengi yanayojibu shida za wananchi.

Jana nilifanikiwa kuingia katika banda hilo, nimeona mambo mengi kuanzia sualala ujuzi, maarifa na ufundi, ni banda ambalo limesheheni vijana wenye ujuzi wa hali ya juu

Njiro na Zao la Mbaazi…

Ukizungumza zao la mbaazi hapa nchini ni zao la chakula ambalo pia linaweza kulimwa kama zao la biashara kutokana na kuwa na soko zuri. Mbaazi ina kiasi kikubwa cha protini. Mbaazi inaweza kutoa mavuno ya tani 6 hadi 8 kwa hekta.

Akizungumza na mwandishi wa habari hizi, Mtaalam kutoka chuo cha Hotel VETA Njiro Happines James alisema zao hilo ni dhahabu ya kijani ambayo bado haijutumika ipasavyo hapa nchini.

Kutokana na umuhimu wake kwa jamii, chuo kimeona ni vema kuwaonyesha watu asili yao, ni chakula ambacho ni muhimu katika kuujenga mwili na afya ya akili.

“Ttumeleta maajabu ya vitu viwili, navyo ni chakula ambavyo tunavyo sisi watanzania, zao la kwanza ni mbaazi pamoja na ndizi kitarasa, kupitia bidhaa hiyo tumeweza kutengeneza biscuiti, keki, mikate, unga wa mbaazi,” alisema

Tabia ya watu kuchukulia poa zao la mbaazi

Licha ya kwamba zao la mbaazi ni dhahabu ya kijani, bado watu wanalichukulia poa zao hilo, kwa muda mrefu sana watu wamekuwa wakilichukulia poa zao hilo likionekana kama halina faida yeyote, watu wengine wamekwenda mbali na kulitumia kama alama ya mipaka mashambani.

“Nimekuja huku nimekuta watu wanasema zao hili linatumika kama dawa ya kufukuzia wachawi mashambani, ni imaani ambazosio sahihi, zao hili lina faida kemkem katika mwili wa mwanadamu,” alisema

Mbali na kutumika katika imaani za kishirikina lakini pia watu wengine wamekuwa wakilitumia kama alama ya mipaka ya shamba, ukweli ni kwamba zao hili lina thamani kubwa, tunaweza sema kuwa zao hili ni dhahabu ya kijani.

Mtaalamu huyo ambaye amepanga kuandika kitabu kuhusu umuhimu wa zao la mbaazi, lakini pia umuhimu wa kuthamini vyakula vya nyumbani alisema angetamani kuona watu wanapata elimu sahihi ya zao la mbaazi na kulitumia zao hilo kama chakula.

“Tukipenda sana watu wafahamu umuhimu wa zao la mbaazi, ni moja ya zao ambalo limeonekana kuwa  na faida kubwa sana katika miili yetu, zina imarisha afya ya moyo, zinaongeza nguvu za kiume lakini pia inarutubisha ardhi,” alisema

Mbali na umuhimu huo pia zao hili linawezesha kujenga afya ya akili na mwili, tungetamani kuona watoto wetu ambao wanasoma katika shule mbalimbali waachane na kunywa ujio usio na virutubisho, waachane kabisa ya uji ambao hauna faida, badala yake wajikite kwenye matumizi ya kunywa uji uliotengenezwa na mbaazi,” alisema.

Mtoto ambaye anapata uji wa mbaazi, mtoto anakuwa na nguvu lakini pia akili yake inakuwa sawasawa na hivyo kuwa na taifa lenye nguvu kazi inayojielewa.

Utakumbuka zamani soko letu kubwa lilikuwa nchini India, kwa sasa hali imekuwa tofauti, masoko pekee ambayo tunategemea ni ya ndani, mimi kama Mwalimu nimeanza kuandika Kitabu lengoni kuhamasisha vijana na jamii kwa ujumla kuona umuhimu wa zao hilo,” aliongeza.

 

 

 

 

 

Kimsingi zao la mbaazi hapa nchini linazalishwa kwa wingi katika Mikoa ya Lindi, Mtwara, Morogoro, Dodoma na Manyara. Zao hili lenye faida nyingi kwenye mwili wa binadamu linafaa kulimwa katika maeneo ya ukanda wa chini kutoka usawa wa bahari na pia hata sehemu za nyanda za juu nazo zinafaa kulimwa zao hili.

Ni zao linalostahimili ukame na hili linalifanya kulimwa hata katika maeneo yanayopata mvua za wastani na yale yanayopata mvua kwa kiasi kidogo.
Mbaazi hukua vizuri katika maeneo yenye wastani wa mua wa mm 400-1000 kwa mwaka,katika maeneo yenye mvua zaidi ya mm 1000 kwa waka hustawi ila ni rahisi kupata ugonjwa wa mnyauko.

Mbaazi hustawi vizuri katika hali ya joto ya nyuzi 18-30 C. Pia kama hali ya udongo na unyevu ni nzuri zinaweza kukua vizuri katika hata katika 35 C.

Mbaazi zinastawi katika udongo wowote ambao hautuamishi maji.Hivyo zao hili linaweza kulimwa katika maeneo yoyote na pia linaweza kulimwa katika udongo wenye asili ya mfinyanzi katika maeneo yanayopata mvua kwa kiasi kidogo.

Hustawi vizuri katika udongo wenye pH 5-7, Pia pH 4.5 – 8 zinaweza kulimwa

kuna aina kuu tatu za mbaazi, kuna Mbaazi za muda mrefu: Hizi ni mbaazi ambazo zinawezwa kuvunwa katika misimu zaidi ya miwili.

Huchukua muda mrefu kukua hadi kuvunwa kwa mbaazi zake.Baada ya mbaazi kuvunwa Mbaazi hukatwa nusu yake na kuruhusu Machipukizi yake kukua na kuvunwa tena msimu unaofuata na zoezi hili hufanyika ziadi ya msimu mmoja.Huchukua Siku 180 hadi 270 kupandwa hadi kuvunwa.

pia zipo Mbaazi za Muda wa kati; Hizi hulimwa kwa msimu mmoja ila huchukua mda wa kati katika kukomaa kwake. huchukua siku 140 hadi 180.

vilevile zipo Mbaazi za muda Mfupi, hizi hulimwa kwa msimu mmoja na baada ya kuvunwa mimea yake hukatwa na kung’olewa na kupandwa mbegu mpya msimu unaofuata. mbegu hizi huchukua siku 120 hadi 140.

mpenzi kama unataka kulima zao hili hakikisha  unaandaa shamba lako mapema kadri utakavyoweza kulima kulingana na aina ya kilimo unachotumia, hakikisha umeondoa magugu shambani na uchafu mwingine ambao unaweza kuinyima mimea ya mibaazi kukua vizuri.

Jinsi ya kupanda Mbaazi za Muda Mirefu; Panda kwa mistari kwa umbali/ nafasi ya sentimeta 150 kwa 100.(Sentimeta 150 Mstari na mstari na sentimeta 100 Shina hadi shina katika mstari)
kuhusu Mbaazi za Muda wa Kati; Mbaazi.Panda kwa mstari nafasi ya sentimeta 100  kwa 60
Mbaazi za Muda  Mifupi; Panda kwa mstari  kwa umbali/ nafasi ya sentimeta 90 kwa sentimeta 60

Maaneo ya Pwani ambayo yanarutuba kwa wingi na joto la kutosha mimea inakuwa kwa kasi na ili upate mavuno bora lazima uhakikishe mimea yako unaipa nafasi ya kutosha,Hivyo uwe makini na nafasi za mimea yako unapopanda shambani.

Mara nyingi zao la mbaazi halihitaji matumizi ya mbolea na samadi. Ijapokuwa Hustawi zaidi katika shamba lenye rutuba ya kutosha.

Mimea ya mibaazi huitaji kupaliliwa mapema ili kufanya ikue katika hali ya afya bora na kusaidia kuongeza mavuno yako.

Mbaazi ni mojawapo ya mazao ambayo hayashambuliwi sana na wadudu japokuwa wapo wadudu ambao kuna maeneo mengine hushambulia kwa kiasi kikubwa mbaazi nao ni funza wa tumba na wadudu wapekechaji wa mbaazi. Zuia wadudu hawa kwa dawa za wadudu kama ATTAKAN-C,Karate au dawa nyingine za wadudu.

Ugonjwa mkuu unaoshambulia mbaazi ni mnyauko wa fusaria (fusarium wilt).Ambao husababisha shina la mbaazi kuwa na rangi nyeusi,ugoro au kahawia. Ugonjwa huu huzuia mfumo wa usafirishaji wa mmea.
Zuia ugonjwa huu kwa kuzungusha mazao shambani kila baada ya msimu kuisha.Usipande kila msimu mbaazi tuu. Kila msimu badilisha zao.

Mbaazi zikishakomaa na kuanza kukauka zivunwe mapema kwa kukatwa matawi yenye mbaazi na kukaushwa zaidi kisha Mbaazi zitenganishwe kwa mikono au kwa kupigwa hayo matawi  taratibu  baada ya kukaushwa sana.